ဦးစံေ႐ႊ (၁၈၈၂-၁၉၇၂)

သက္ႀကီးတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး ဦးစံေ႐ႊ (၁၈၈၂-၁၉၇၂)

"ျမန္မာ့ ပညာေရးေလာကတြင္ ထင္ရွားသည္။ အထူးသျဖင့္ သက္ႀကီး တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး အျဖစ္ လူသိမ်ားသည္။ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ကိန္းဘရစ္ တကၠသိုလ္မွ အေစာဆံုး ဘီေအဘြဲ႕ရသူမ်ားတြင္ တဦး အပါ အဝင္ ျဖစ္သည္။ ကိုလိုနီေခတ္ဦးအစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္း အၿမဲတမ္းေက်ာင္းအုပ္ႀကီး ရာထူးကို ျမန္မာ တိုင္းရင္း သားမ်ားထဲမွ ပထမဦးဆံုး ခန္႔ထားခံရသူ၊ အိႏၵိယ ပဋိညာဥ္ခံ ပညာေရးဝန္ထမ္း သတ္မွတ္ခ်က္ ကို ျငင္းပယ္ခဲ့ သူ၊ အမ်ိဳးသား ပညာေရးကို အားေပးကူညီ၍ ၿဗိတိသွ် အစုိးရ၏ အၿငိဳအျငင္ခံရသူ၊ အဂၤလန္မွ ထိပ္တန္း ဝတ္လံုဘြဲ႕ (Barrister at Law) ရခဲ့ေသာ္လည္း ပညာေရးသမား တဦးအျဖစ္ ဘဝတေလွ်ာက္လံုး ပညာေရး နယ္ပယ္တြင္သာ အစဥ္တစိုက္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္"

ငယ္ဘဝ

၁၈၈၂ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ ၂၆ ရက္ေန႔ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ စစ္ေတြ၌ ဖြားသည္။ အဖ ေျမပိုင္ရွင္ ေက်ာင္းဆရာႀကီး ဦးစံလွေအာင္၊ အမိ ေဒၚသုနႏၵာ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသား ျဖစ္သည္။

၁၈၈၇ ခုႏွစ္တြင္ ဆရာ ဦးေဖသက္ႏွံ၏ တိုင္းရင္းသား စာသင္ေက်ာင္း၊ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ေတြ အစိုးရ အ ထက္တန္းေက်ာင္းတို႔၌ ပညာသင္သည္။ ၁၈၉၇ခုႏွစ္တြင္ ကာလကတၲားတကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္ စာေမး ပြဲ ေအာင္သည္။ တကၠသိုလ္ ပညာသင္ဆု ရသည္။ ၁၉ဝ၁ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္မွ ဘီေအ စာေမး ပြဲကို ပထမအဆင့္ျဖင့္ ေအာင္သည္။ ေ႐ႊတံဆိပ္ ခ်ီးျမႇင့္ခံရသည္။ ၁၉ဝ၁ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လတြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ ငံသို႔ ပညာေတာ္သင္ သြားေရာက္ခဲ့သည္။

၁၉ဝ၄ ခုႏွစ္တြင္ ကိန္းဘရစ္ တကၠသိုလ္ အီမယ္ညဴဝယ္ ေကာလိပ္မွ ဘီေအဘြဲ႕ ရသည္။ ထို႔ေနာက္ အိုင္ စီ အက္စ္ စာေမးပြဲအတြက္ တႏွစ္ခန္႔ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မ်က္စိအထူးကု ဆရာဝန္၏ တားျမစ္ ခ်က္အရ စာေမးပြဲ မေျဖျဖစ္ေတာ့ေခ်။ မ်က္စိေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္းၿပီးေနာက္ ဥပေဒပညာကို ဆက္လက္ ဆည္း ပူးရာ ၁၉ဝ၇ ခုႏွစ္တြင္ ဝတ္လံုစာေမးပြဲကို ဒုတိယတန္း ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္သည္။ ေအာင္ျမင္သူမ်ား အနက္ အဆင့္၉ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္လန္ဒန္တြင္ ဥပေဒပညာ သင္ၾကားေနသည့္ အိႏိၵယႏွင့္ျမန္မာေက်ာင္း သားအခ်ိဳ႕ကို က်ဴတာအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ အဂၤလန္ႏိုင္ငံမွ စာနယ္ဇင္း မ်ားတြင္္ လည္း ေဆာင္းပါး မ်ား ေရးသားခဲ့သည္။ ၁၉ဝ၈ မွ ၁၉၁ဝ ျပည့္ႏွစ္အတြင္း လန္ဒန္မွေန၍ ရန္ကုန္တြင္ ထုတ္ေဝသည့္ ရန္ဂြန္း တိုင္း မ္၊ သည္ဘားမား ကရစ္တစ္စ္တို႔တြင္ အပတ္စဥ္ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးခဲ့သည္။ ၁၉၁ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ လန္ဒန္ ဂေရးအင္းမွ ဘာရစ္စတာအက္ေလာ ဝတ္လံုဘြဲ႕ႏွင့္ ကိန္းဘရစ္ တကၠသိုလ္မွ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ ထပ္မံ ရရွိသည္။

၁၉၁ဝ ျပည့္ႏွစ္၊ ဇြန္လတြင္ ျမန္မာျပည္ ဘုရင္ခံ ဆာအာသာဝိႈက္၏ ေမတၲာရပ္ခံ ခ်က္ေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ သို႔ ျပန္လာသည္။ ဘုရင္ခံ ေပးအပ္ေသာ ဝန္ေထာက္ရာထူးကို ျငင္းပယ္၍ ျပည္ၿမိဳ႕ အစိုးရ အထက္ တန္း ေက်ာင္း ေက်ာင္းအုပ္ရာထူးကိုသာ လက္ခံ ေ႐ြးခ်ယ္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က အစိုးရ အထက္ တန္း ေက်ာင္းအုပ္ ႀကီးမ်ား အထဲတြင္ တဦးတည္းေသာ ျမန္မာတိုင္းရင္းသား ျဖစ္သည္။ ဦးစံေ႐ႊ၏ လက္ထက္တြင္ ျပည္ အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္းသည္ ေက်ာင္းသား ႏွစ္ဆခန္႔ တိုးပြားလာသည္။ ပညာ သင္ၾကားေရးတြင္ ေက်ာင္းစာ သာမက ေခတ္မီ အားကစားနည္း၊ စာႀကည့္တိုက္ အသံုးျပဳ နည္းႏွင့္ ေက်ာင္း မဂၢဇင္း ထုတ္ေဝျခင္းတို႔ကို စတင္ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သည္။

၁၉၁၆ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လတြင္ ပဲခူးတိုင္း ပညာဝန္၊ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလတြင္ ရခိုင္ ပညာဝန္၊ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ ပညာဝန္ ရာထူးအျပင္ စစ္ေတြ အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္း ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး တာဝန္ကိုပါ ပူးတြဲ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ရသည္။ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာျပည္ ဘုရင္ခံ ကရက္ေဒါက္က အိႏိၵယ ပညာ ေရး ပဋိညာဥ္ခံ ဝန္ထမ္းအျဖစ္ တိုးျမႇင့္ ေပးခဲ့ေသာ္လည္း လက္မခံခဲ့ေခ်။ ပညာမင္းႀကီး မတ္ဟန္႔ တားႏွင့္ ျပႆနာ ျဖစ္၍ အစိုးရဝန္ထမ္း ဘဝမွ ႏုတ္ထြက္ကာ ဝတ္လံု ဦးဘဒြန္းႏွင့္ တြဲ၍ ေရွ႕ေန အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ ခဲ့သည္။

ပညာေရးဝန္ႀကီး အမ္ေအ ဦးေမာင္ႀကီး လက္ထက္တြင္ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမ်ားကို အစိုးရ အသိ အမွတ္ျပဳ ေရး အတြက္ အင္တိုက္အားတိုက္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လတြင္ ပဲခူးတိုင္း ပညာဝန္ အ ျဖစ္ ျပန္လည္ ခန္႔အပ္ခံရသည္။ ထို႔ေနာက္ မေကြးတိုင္း ၊ တနသၤာရီတိုင္း၊ ပဲခူးတိုင္းတို႔တြင္ ပညာဝန္ အျဖစ္ ဆက္လက္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ ပဲခူးတိုင္း ပညာဝန္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္စဥ္ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္၊ အမ်ိဳးသား တကၠသိုလ္ တြင္ ပထဝီဘာသာကိုသင္ၾကားျပသ၍ အစိုးရ၏ တားျမစ္ျခင္း ခံရသည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လတြင္ အၿငိမ္း စား ယူခဲ့သည္။

အၿငိမ္းစား ယူၿပီးေနာက္ ၁၉၃၇-၄ဝ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ ျမဴနီစီပယ္ ပညာေရး အရာရွိအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ သည္။ ရန္ကုန္ ျမဴနီစီပယ္ေက်ာင္း ၁၁ ေက်ာင္းမွ ၇၉ ေက်ာင္း အထိ တိုးခ်ဲ႕ ေဆာင္႐ြက္ ႏိုင္ခဲ့သည္။ မသင္မ ေနရ ပညာေရးစီမံကိန္းကိုလည္း ပထမဆံုးေရးဆြဲတင္ျပခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဒုတိယကမာၻစစ္ ျဖစ္ပြား လာ၍ အ ေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ခဲ့ေခ်။ စစ္ႀကီးအၿပီး ၁၉၄၇ ခုႏွစ္တြင္ အမ်ိဳးသား ေကာလိပ္ ပထဝီ ပါေမာကၡ၊ ဆက္ လက္၍ ၁၉၄၈ မွ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္အထိ သက္ႀကီးတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ႏွင့္၊ ပထဝီႏွင့္ အဂၤလိပ္စာေပ ပါေမာကၡ အျဖစ္ လည္း ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ပါသည္။

ငယ္စဥ္ကပင္ ေဘာလံုး၊ ခရစ္ကက္၊ တင္းနစ္ ကစားနည္းမ်ားကို ဝါသနာပါ၍ လိုက္စားခဲ့သည္။ ရန္ ကုန္ ေကာလိပ္ ေဘာလံုးအသင္း ေခါင္းေဆာင္၊ ကိန္းဘရစ္ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္ေဘာလံုးႏွင့္ ခရစ္ကက္ ကစား သမား အျဖစ္လည္း ကစားခဲ့သည္။ ပထမဇနီး ေဒစီဟန္နီဂန္ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ေဒၚစိန္လတ္ႏွင့္ ထပ္မံ လက္ထပ္သည္။ ေဒၚစိန္လတ္သည္ သက္ႀကီးတကၠသိုလ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေကာ္မတီ ဘ႑ာေရးမွဴးႏွင့္ လက္ ေထာက္ ေမာ္ကြန္းထိန္း အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။

ဦးစံေ႐ႊသည္ ပညာေရးဝန္ထမ္း တဦးအျဖစ္ ၁၉၃၅ခုႏွစ္တြင္ တိုင္းရင္းသားႏွင့္  အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္း ျပဳျပင္စီမံမႈ အဖြဲ႕ဝင္၊ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ပထမျပန္ ပညာေရး ေကာ္မတီ အတြင္းေရးမွဴး၊ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္တြင္ ပညာေရး ေပၚလစီ စံုစမ္းေရး ေကာ္မတီ အဖြဲ႕ဝင္၊ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ေရး ေကာ္မ တီ အဖြဲ႕ဝင္ အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ၏ ဝဏၰေက်ာ္ထင္ဘြဲ႕ တံဆိပ္ ခ်ီးျမႇင့္ခံရသည္။ ၿမိဳ႕မ ဦးဘလြင္ႏွင့္ တြဲ၍ ပထဝီ ပညာရပ္ ေဝါဟာရမ်ားကို ျမန္ မာျပန္ခဲ့ သည္။ ျမန္ မာဘာသာျဖင့္ 'အဂၤလန္ ျပည္ရွိ အေမရိကန္မ်ား' စာအုပ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ စာနယ္ဇင္းမ်ား တြင္ ေဆာင္းပါး မ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

ဘဝနိဂံုး

ဦးစံေ႐ႊသည္ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။

ကိုးကား

၁။ ၂၀၁၀၊ မတ္လမွာ UNITY စာေပမွ ပထမအႀကိမ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝတဲ့ ေမာင္ေဇယ်ာ ေရးသားတဲ့ 'ျမန္မာ လူေက်ာ္ ၁၀၀ (ပထမအုပ္)' စာအုပ္မွ 

 http://www.arakanfolks.com  မွကူးယူေဖာ္ၿပပါသည္